Saskia Kalter is redacteur kinderboeken/jeugd bij Veltman Uitgevers. Zij beantwoordt een aantal vragen over manuscripten, kinderboeken en geeft schrijftips en belangijke “do’s en don’ts” voor schrijvers die een manuscript inleveren.

Wat is de filosofie van Veltman Uitgevers?
Ik vind ‘filosofie’ altijd een moeilijk begrip. Zie wat dat betreft ook de antwoorden die ik heb gegeven op de hierna volgende vragen. Waar Veltman onder andere om bekend staat zijn de betaalbare prentenboeken. Deze proberen we altijd onder de tien euro te houden, en daarop krijgen we veel positieve reacties. Wat kookboeken betreft is Veltman één van de grootste spelers op de Nederlandse markt. Kwaliteit en variatie vinden we daarin belangrijk. Mooie losse titels, maar ook uitgebreide series.

Hoe selecteren jullie de titels die je wilt vertalen/uitgeven?
Ik werk hier nu een paar maanden, maar in die tijd heb ik me een steeds duidelijker beeld gevormd van wat past bij Veltman, en wat past in ons nieuwe fonds. Selecteren is vooral een kwestie van lezen. Heel, heel veel lezen. Uit catalogi van buitenlandse uitgevers vraag ik titels aan, en ook tijdens beurzen, bijvoorbeeld de kinderboekenbeurs in Bologna afgelopen maart, kom je veel moois tegen. Deze titels worden als boek of pdf toegestuurd, en dan kan het lezen beginnen.

Ik heb jeugdliteratuur gestudeerd, heb als jeugdbibliothecaris gewerkt en ben recensent. Vanuit die achtergrond heb ik een beeld van wat een goed boek is, welk boek mogelijk zou kunnen aanslaan bij jonge lezers. Wanneer ik een boek lees kijk ik naar de doelgroep, en beredeneer of een tekst wel of niet past. Pas wanneer ik echt enthousiast over een titel ben, overwegen we de aankoop. Gewoon een leuk verhaal is niet genoeg. Wanneer ik tijdens het lezen van een boek steeds de behoefte voel om aan mijn collega’s te vertellen wat voor moois, leuks en grappigs ik nu weer lees, is dat een heel goed teken.

Kiezen jullie liefst voor gevestigde auteurs of nemen jullie ook graag een 'risico' met nieuwe namen?
Dat wisselt. Voor de kookboeken hebben we een aantal bekende auteurs, zoals Buddy Valastro die een bakprogramma heeft op TLC, of Lorraine Pascale die een kookprogramma presenteert op de BBC. Het kan helpen in de verkoop wanneer mensen een gezicht op een kookboek herkennen. In het jeugdfonds is dat tot nu toe niet gebeurd; de boeken die we uitgeven zijn voor een groot deel van debutanten. Spannend, maar we hebben er alle vertrouwen in. Van één auteur wiens boek in het najaar uitkomt is de broer al een bekend kinderboekenschrijver. Dat vermelden we dan wel terloops, maar het boek zelf blijft toch het belangrijkst.

Waar zijn jullie naar op zoek?
Omdat we een geheel nieuws fonds zijn gestart afgelopen november zijn we nog een beetje zoekende welke titels wel en niet binnen ons aanbod passen. Bij de titels die we selecteren houden we altijd de wensen van kinderen in ons achterhoofd. Jonge lezers geven bijvoorbeeld vaak aan te houden van spannende en grappige verhalen, met veel avontuur. Onze eerste hamstertitels sluiten daar naadloos op aan.
Het is vaak makkelijker om uit te leggen wat we niet zoeken dan wat we wel precies willen. We zoeken bijvoorbeeld geen roze glitterboekjes met clichéverhalen over prinsesjes, maar willen boeken met goede verhalen, die er ook nog eens mooi uitzien. Een boek moet je grijpen, vanaf de eerste bladzijde en liever nog vanaf de eerste zin. Tijdens deze zoektocht komen er heel veel boeken voorbij die je snel weer terzijde legt, maar af en toe komt er een parel voorbij!

Aan welke criteria moet een manuscript voldoen?
Ik vertel dit uiteraard vanuit mijn eigen ervaring. Mijn collega die gaat over de kookboeken hanteert waarschijnlijk net wat andere selectiecriteria, heeft misschien andere ideeën over waaraan een manuscript moet voldoen.
Een manuscript moet er verzorgd uitzien en we vinden het fijn wanneer er een begeleidend schrijven bij zit. Hierin kan de schrijver van de tekst aangegeven waar het verhaal over gaat en voor welke doelgroep het boek geschikt is. Vaak is daar goed over nagedacht, dat is fijn om te lezen. Een persoonlijk puntje waar ik flink over kan vallen, zijn teksten vol taal- en spelfouten. Wanneer in het begeleidend schrijven staat dat iemand zijn ziel en zaligheid in het verhaal heeft gelegd, droomt van een carrière als schrijver en vervolgens een tekst vol fouten aanlevert, vind ik dat maar moeilijk te geloven. Je hoeft niet foutloos te kunnen spellen om schrijver te worden, maar de automatische spellingscontrole en vrienden of familie die de tekst even nalezen kunnen al zo’n verschil maken!

Ontvangen jullie het liefst een compleet manuscript?
Een compleet manuscript mag, maar een eerste hoofdstuk is ook prima. Het gaat erom dat uit de toegestuurde tekst duidelijk wordt dat de schrijver talent heeft. Het verhaal moet uitnodigen om verder te lezen. Een samenvatting is niet voldoende, omdat dit de schrijfstijl niet laat zien.

Hoeveel manuscripten of voorstellen ontvangen jullie ongeveer?
Met het jeugdfonds met titels voor lezers tussen de 6 en 18 zijn we in november begonnen. We hebben toen een oproep geplaatst op de website, en toen stroomden de teksten binnen. Inmiddels is dat wat rustiger geworden, en ontvang ik gemiddeld 5 manuscripten per week. Voor de kookboeken geldt hetzelfde aantal.

Met hoeveel inzendingen kunnen jullie ook echt aan de slag?
Tot op heden hebben we in het jeugdfonds nog geen titels van Nederlandse auteurs uitgegeven, het gaat vooral om titels die van buitenlandse uitgevers zijn aangekocht. We hopen natuurlijk dat we binnenkort de nieuwe Francine Oomen, Gideon Samson of Toon Tellegen tegenkomen, maar het is echt zoeken naar een speld in een hooiberg. En in het buitenland wordt ook zoveel moois aangeboden, dat we voor de komende maanden al een hoop geweldige titels in productie hebben.

Wordt elke inzending gelezen en beoordeeld/voorzien van feedback?
Iedere inzending wordt gelezen, al kan dat soms even duren. Omdat we wekelijks zoveel teksten binnenkrijgen, is het niet altijd mogelijk om teksten van uitgebreide feedback te voorzien. Wel houd ik altijd in mijn achterhoofd dat zo’n manuscript voor de inzender veel betekent, en ik probeer zo constructief mogelijk te reageren. Al zijn er uitzonderingen: teksten waarin op de eerste pagina al 30 spelfouten staan verdienen mijn tijd niet, vind ik. Ik stuur de auteur dan een mailtje met daarin het advies de tekst nog eens grondig na te kijken. Mocht hij of zij dat doen en de tekst opnieuw insturen, dan kijk ik er natuurlijk graag naar.

Maakt een schrijver meer kans bij een uitgever door eerst een agent te zoeken?
Nee, dat is bij ons niet zo. Schrijvers maken een kans door een goede tekst aan te leveren, dat is het startpunt. Pas daarna gaan dingen als agenten, royalties en dergelijke een rol spelen. Ook wanneer in het begeleidend schrijven wordt gemeld dat er eerder een boek van de auteur is uitgegeven, blijven we primair kijken naar de ingestuurde tekst: die telt. Wat wel helpt om de tekst bij ons onder de aandacht te brengen is een leuk extraatje: verstuur de tekst in een knalrode envelop, maak van je begeleidende brief een kunstwerk of verzin wat anders leuks. Deze week kwam iemand persoonlijk een manuscript voor een kookboek afleveren op kantoor, samen met een fruitkistje met daarin de ingrediënten om één van de recepten uit het boek te maken. Heel origineel!

Moet een schrijver eigenlijk bij het schrijven/bedenken al bezig zijn met de marketingkant van het verhaal?
Ik denk dat een schrijver tijdens het schrijven vooral bezig moet zijn met het verhaal zelf. Al het andere doet er (nog) niet toe. Vaak merk ik dat mensen die opmerken ‘ik wilde graag een boekje schrijven voor kinderen van zes’ zo bezig zijn geweest met wat wel en niet zou kunnen voor deze leeftijd, dat ze de kwaliteit van het verhaal zelf uit het oog verloren zijn. Kinderen kunnen veel meer dan je denkt, en betutteling is in mijn ogen een grote zonde. De marketingkant van het verhaal is iets waarover een schrijver zich niet te druk moet maken, dat komt later allemaal wel.

Heb je een aantal do's en don'ts voor schrijvers die hun verhaal graag bij Veltman uitgegeven zien?
Do’s:
1. Schrijf het verhaal dat je wilt vertellen, gooi het eruit en vergeet daarbij alles wat je denkt dat ‘hoort’.
2. Schrijven, controleren, schrijven, schrappen: wanneer alles op papier staat ben je nog niet klaar. Controleer de tekst op taal- en spelfouten, lees de tekst door en kijk of alles lekker loopt. Vraag eventueel vrienden of familie om dit ook te doen. Wees niet bang om te schrappen: vaak is dat wat niet wordt gezegd veel interessanter dan oeverloze beschrijvingen.
3. Stuur met je manuscript een duidelijke brief mee waarin je vertelt wat dit boek onderscheidt van de rest.
4. Heb je na twee maanden niets gehoord? Stuur dan een mailtje met de vraag wanneer je antwoord kan verwachten. Zo breng je jezelf onder de aandacht, zonder je te veel op te dringen.
5. Wil je een per post toegestuurd manuscript na beoordeling terug hebben? Stuur dan een gefrankeerde envelop mee.

Don’ts:
1. Bel niet na drie dagen of de tekst al gelezen is en wanneer we kunnen beginnen met het uitgeefproces. Redacteuren hebben het vaak druk en het kan best een maand of twee duren voor ze je tekst gaan bekijken.
2. Een slordige tekst insturen met daarbij opmerkingen als ‘het moet nog wel op spelling gecontroleerd worden’ of ‘ik ben dyslectisch dus er zitten vast heel veel fouten in’. Dit komt lui over: controleer je tekst zelf, gebruik de spellingscontrole op je pc of vraag vrienden en familie om hulp. Nogmaals, het hoeft niet foutloos, maar laat zien dat je je best hebt gedaan!
3. Schrijf je tekst niet in lettertype Comic Sans. Sorry, maar het wordt dan moeilijk voor ons om je serieus te nemen.
4. Accepteer (zowel positieve als negatieve) feedback en doe er wat mee. Mocht je manuscript niets voor onze uitgeverij zijn, dan kun je het natuurlijk ook altijd ergens anders proberen!